صلوات خداوند؛ اخراج از ظلمت و هدایت به نور 

۳۶۵ روز در صحبت قرآن، نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین و منتشر شده است.

 

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

 

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

 

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سیصد و سومین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «صلوات خداوند؛ اخراج از ظلمت و هدایت به نور» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

 

 

 

اوست خدایی که بر شما بندگان درود و تحیّت و سلام و صلوات می‌فرستد و فرشتگان او نیز شما را تحیّت می‌گویند تا شما را از تاریکی به روشنایی سوق دهند و خداوند بر اهل ایمان بسیار رئوف و مهربان است(43). 

 

در سوره احزاب آمده است که: «خداوند و فرشتگانش بر نبی و سفیر الهی درود و تحیّت و سلام و صلوات می‌فرستند و شما نیز ای مومنان بر او درود و تحیّت فرستید» و اینک در این آیه همان خداوند و فرشتگانش بر همه اهل ایمان سلام و صلوات می‌فرستند و خوش‌تر آنکه خداوند هدف این درود و تحیّت را هدایت مومنان از تاریکی به نور دانسته است.

درود و صلوات فرستادن خداوند و فرشتگان بر آدمیان مسلماً به این معنی نیست که خداوند و فرشتگان می‌گویند «اللهم صلی علی محمد و آل محمد» که معنی صلوات نزد ماست، بلکه بی‌گمان صلوات فرستادن گویی خود عملی و تصرّفی است (نه کلمات و تعارفی) که با آن عمل خداوند و فرشتگان مومنان را از جایی به جایی می‌برند و از مرتبه‌ای به مرتبه متعالی‌تری نقل می‌کنند، آنها را از غم به شادی می‌برند، آنها را از خوب به امن و آسایش می‌برند، آنها را از بی‌خبری و تاریکی به دانایی و روشنایی هدایت می‌کنند. بنابراین شاید صلوات فرستادن ما نیز باید انجام کاری باشد که آن کار حرکت از نقصانی به سوی کمال را شامل شود و آن کلمات که ما در صلوات می‌آوریم در حقیقت بیان آرزوی آن عملی است که باید انجام دهیم و اگر آن عمل در پی نیاید آن کلمات از معنا تهی خواهد شد.

 

در فرهنگ عامه گاهی صفت صلواتی را به معنی رایگان به کار می‌برند چنانکه گویند این میوه صلواتی است یعنی همه کس می‌تواند از آنها تناول کند و تنها کافی است که صلواتی بر محمد و آل محمد بفرستد و نیز در وصف بازار قیامت گفته‌اند که آنجا سکه رایج همان صلوات است و شما می‌توانید با فرستادن صلوات هر کالایی را برای خود تهیه کنید. این تصورات نیز نشان آن است که صلوات را سهل، بلکه هیچ و رایگان شمرده‌اند. باید دانست که جهان آفرینش حساب و کتاب و قوانین و احکامی دارد و نمی‌توان با به زبان آوردن کلمات که کاری سهل است مقام بلندی را به دست آورد، البته کلمات می‌تواند آغاز حرکت باشد به سوی کمالی که پایان است. و این تعبیرات حاوی معانی ژرف و متعالی است و با آنچه در خاطر عامه مردمان می‌آید متفاوت است. اگر کسی در راه محمد باشد و خلق و خوی او را دنبال کند و اوامر و نواهی الهی را که بر او نازل شده است بر دیده منت گذارد، در دو جهان ثروتمند و متمکّن است و نقد لازم برای خرید هر متاع ارزنده‌ای را در عالم دانی و عالی خواهد داشت. فرستادن صلوات نیازمند ایمان و عمل و تجلی آراسته شدن به صفات آن پیامبر مصطفی است وگرنه به گفته مولانا: 

 

شیر را بچه همی ماند به او

تو به پیغمبر چه می‌مانی بگو

 

وگرنه به صرف اظهار ارادت و حمد و ثنا گفتن کسی به مقام هم صحبتی و دوستی با آن رسول گرامی نخواهد رسید. 

 

چنین گفت مر جفت را نره‌شیر

که فرزند ما گر نباشد دلیر

ببرّیم از او مهر و پیوند پاک

پدرش آب دریا و مادرش خاک (فردوسی) 

 

اگر زندگی کسی به پیامبر می‌ماند نفس وجود او درود و صلوات است بر محمد، او مانند سلمان اهل بیت پیغمبر است: 

 

من ندیدم در جهان جستجو

هیچ اهلیّت به از خلق نکو

هر که را خلقتش نکو نیکش شمر

خواه از نسل علی خواه از عمر (مثنوی)